مقاله بررسی تأثیر بازارچه های مشترک مرزی بر اقتصاد و رفاه مناطق مرزنشین در 19 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc

مقاله بررسی تأثیر بازارچه های مشترک مرزی بر اقتصاد و رفاه مناطق مرزنشین در 19 صفحه ورد قابل ویرایش با فرمت doc

چکیده

در سراسر مرزهای کشور ایران مرزنشینانی سکونت دارند که در زندگی خود دارای مشکلات بسیار و متعددی هستند. عمده­ترین آن­ها عبارتند از: بیکاری، فقر، کمبود درآمد و سرمایه، مشکلات امنیتی- سیاسی، کمبود زمین­های کشاورزی، آب، مراکز بهداشتی، درمانی و آموزشی، کمبود راه­های ارتباطی، شرایط بد آب و هوایی و بسیاری دیگر از این مسائل. وجود این مشکلات باعث دگرگونی و تحول بسیاری در زندگی این مردمان شده است که آن­ها را اجباراً به سوی معضلات و نابسامانی­هایی چون مهاجرت قاچاق کالا، شورش و ناامنی در این مناطق، عدم همنوایی با دولت مرکزی و ضد سیستمی عمل کردن سوق داده است. در جهت مقابله با مشکلات مذکور، دولت در سال 1367 به طور غیر رسمی و در سال 1372 به صورت رسمی اقدام به تأسیس بازارچه­های مشترک مرزی نمود که در حال حاضر تعداد این بازارچه­ها به 52 بازارچه در سطح کشور رسیده است. از این لحاظ برای بررسی عملکرد این بازارچه­ها و نقش و جایگاه آن­ها بر اقتصاد و وضعیت رفاهی مرزنشینان، پژوهش حاضر سعی بر آن دارد که به مجموعه سؤالات زیر پاسخ دهد: بازارچه‌های مشترک مرزی چه نقشی در وضعیت رفاهی مردم منطقه ایفا نموده­اند؟ آیا ایجاد بازارچه‌های مرزی توانسته­اند تأثیر مثبتی بر متغییرهای رفاهی (اشتغال، درآمد، تأمین کالاهای مورد نیاز، تغذیه، بهداشت، اوقات فراغت، مسکن، محیط، امنیت اقتصادی و اجتماعی) داشته باشند؟ و به دنبال آن تأثیر بازارچه­ها بر حجم اقتصاد غیر رسمی، سرمایه اجتماعی مرزنشینان و پدیده مهاجرت روستاییان در این منطقه مورد بررسی قرار می­گیرد. این نوشتار حاصل پژوهشی میدانی از بازارچه­­های مرزی سردشت و پیرانشهر در استان آذربایجان غربی است که با استفاده از روش تحقیق کمی- کیفی صورت گرفته است. روش انجام آن در بخش نظری، کتابخانه‌ای و اسنادی و در بخش عملی، پیمایشی می‌باشد. در روش اسنادی از فیش، اسناد و نامه‌های اداری، گزارشات و مقالات مؤسسات و وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های ذیربط و در شیوه میدانی از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده همراه با مشارکت استفاده شده است. داده­های آن نیز همچنین از طریق پیمایش و با ابزار پرسشنامه به دست آمده است. در این بررسی دو بازارچه «کیله» و «تمرچین» به عنوان نمونه انتخاب شده­اند تا بررسی دقیق روی آن­ها انجام بگیرد. در نهایت با بررسی عمقی مسئله نتایج و دستاوردهای زیر حاصل گردید:

- فعالیت بازارچه­های مرزی باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم (حمل و نقل بار و مسافر، عملیات بارگیری و...)، همچنین تحرک شغلی مرزنشینان گردیده که سهم اشتغال غیر مستقیم به مراتب بیشتر از اشتغال مستقیم می­باشد.

- فعالیت بازارچه­های مرزی باعث افزایش درآمد مرزنشینان گردیده است که در این میان درصد کمی بیشترین درآمد و سهم اکثریت به مراتب کمتر می­باشد.

- استقرار بازارچه و ایجاد اشتغال برای ساکنین مرزنشین نتوانسته از خیل عظیم مهاجران روستایی به شهر بکاهد اما از اقتصاد غیر رسمی در این منطقه تا حد زیادی کاسته است.

- بازارچه مشترک مرزی تأثیر شگرفی در تأمین مایحتاج نیازهای ساکنین مرزنشین نداشته و کالاهای مبادله شده عمدتاً رویکرد فرا استانی و فرا منطقه­ای دارند.

- فعالیت و استقرار بازارچه­ها در منطقه هر چند توانسته­اند دربسیاری از متغیرهای رفاهی از قبیل تغذیه، بهداشت، مسکن و محیط زیست، بهبود نسبی ایجاد کنند اما در این میان نتوانسته­اند در زمینه فراغت اثر مثبتی بر جای بگذارند به طوری که بعد از استقرار بازارچه از میزان فراغت پاسخگویان کاسته شده است.

- علارغم اینکه بازارچه­ها توانسته­اند حداقل امنیت نسبی از لحاظ اقتصادی در منطقه ایجاد کنند، و تاحد زیادی سرمایه­گذاری اقتصادی در منطقه نسبت به قبل از آن روند صعودی داشته باشد، متأسفانه ایجاد و رونق بازارچه­ها نتوانسته­اند به شاخص­های امنیت اجتماعی در منطقه کمک شایانی بکند.

بنابراین بازارچه­های مرزی که نقش مکان­های مرکزی را در نواحی مرزی به عهده دارند، اما بر اساس نظریه قطب رشد که معتقد به پخش توسعه تا شعاع معینی است، تصور نمی­رود حداقل در کوتاه­مدت آثار توسعه­ای ناشی از فعالیت بازارچه­ها در حوزه نفوذ آن­ها یعنی جایی که سکونت­گاه­های روستایی پراکنده­اند، انتشار یابد. به این ترتیب با فعالیت بازارچه­ها به صورت کنونی عملاً توسعه مناطق مرزی مسئله بر انگیز است.

در نهایت اینکه واقعیات موجود نشان می­دهد که بازارچه­های مرزی اگر چه در پاره­ای موارد نقش مثبت و موثری داشته­اند، و توانسته­اند تغییرات مثبتی را در اقتصاد معیشتی مردم مرزنشین پدید آورده­اند، ولی عملکرد چند ساله آن­ها نشان می­دهد که با اهداف اولیه تأسیس همخوانی ندارند.

 کلمات کلیدی: مرز، مناطق مرزی، وضعیت رفاهی، بازارچه مشترک مرزی

 

فهرست مطالب :

 

مقدمه

بیان مسأله

اهداف تحقیق:

روش تحقیق

پیشینه تحقیق:

چارچوب نظری تحقیق:

دیدگاه­های راجع به امنیت و توسعه در مناطق مرزی

    نگرش قائل به تقدم امنیت بر توسعه

نگرش قائل به تقدم توسعه بر امنیت

نگرش قائل به درک متقابل توسعه و امنیت

مبانی نظری توسعه و آمایش مناطق مرزی

آمایش سرزمین و جایگاه بازارچه های مرزی در آن

تحلیل مفهوم استنباطی مرز از دیدگاه نظریه قطب رشد

  تحلیل مفهوم استنباطی مرز از دیدگاه نظریه مرکز - پیرامون

رویکرد نهادگرایی اقتصادی بازارچه­های مرزی

یافته ­های تحقیق

مشکلات بازارچه­ها

نتیجه­گیری و پیشنهادات

منابع